با این هنرمند پژوهشگر گفتگویی انجام دادیم که از نظرتان می گذرد:
برای آغاز سخن مختصری در مورد “ان اف تی آرت” که مدتی است بر سر زبان ها و نسل جدید اهالی هنر افتاده است توضیح دهید؟
در دوران پسا مدرن کنونی، فناوری بلاکچین و گسترش توکنهای غیرقابل معاوضه “Non-Fungible Tokens” (NFT) تحولات بنیادینی در مفاهیم ارزشگذاری و مالکیت آثار هنری ایجاد کرده است. قبل از ظهور “NFT”ها، هنر دیجیتال با چالشهای اساسی در زمینه اثبات اصالت، مالکیت منحصربهفرد و کنترل توزیع مواجه بود. این مسائل باعث شده بود که بازار هنر دیجیتال نتواند به طور کامل پتانسیل اقتصادی خود را محقق سازد.
آرت بر پایهٔ قرادادههای رمزنگاریشده در دفترکل توزیعشده (اکوسیستم بلاکچین ارزهای دیجیتال) تعریف میشود که هر اثر دیجیتال را بهعنوان یک واحد یکتا (توکن غیرمثلی) شناسایی میکند.
ساختار توکن شامل شناسهٔ یکتا، نشانهگذاری هوشمند قرارداد (Smart Contract) و ارجاعات رمزنگاریشده به فایلهای رسانهای است که امکان تأیید اصالت و پیگیری زنجیرهٔ مالکیت را با مکانیزمهای اثبات کار یا سهامگذاری فراهم میآورد. این فرایند تضمین میکند که هر نسخهٔ منتشرشده از یک اثر، همان واحد منحصربهفرد بوده و قابلیت تقسیمناپذیری در سطح دفترکل بلاکچین را حفظ میکند. بدین ترتیب، NFT آرت از منظر فناوری اطلاعات دارای دو مؤلفهٔ کلیدی است: قابل شناسایی بودن توکن و دریافت تضمینهای رمزنگاریشده از اصالت و بیتکراری اثر.
از دیدگاه هنرشناسی و اقتصاد دیجیتال، NFT آرت مفهومی جدید در بازتعریف مالکیت معنوی و توزیع ارزش هنری ارائه میدهد. این پدیدارگرایی دیجیتال، رابطهٔ سنتی میان نسخهٔ اصلی و تکثیر را برهم زده و امکان عرضهٔ محدودِ دیجیتال را مشابه نسخههای چاپی کمیاب و یا دست ساخته ها را فراهم میکند.
از طرفی در دنیای “متاورس/ Metaverse”” نوظهور مانند شهرهای دیجیتال، تمامی عناصر بصری، قبل از ورود و بکارگیری در این فضا باید به ” NFT ” تبدیل شده و هویت گانه داشته باشد.
تعامل بین بازارهای ثانویه (در بازار هنرهای سنتی و فیزیکی دریاف منفعت مالی از فروش ثانویه ی آثار هنری یا “Royalty”مرسوم نیست و این شاید بزرگترین تفاوت مابین آثار ان اف تی شده و سنتی باشد!) و قراردادهای هوشمند، مدلهای درآمدی مستمر (مانند حقالامتیاز خودکار هنرمند) را تجویز میکند و نقش مرجعیت موزهای و گالری را بهسمت الگوریتمهای اعتبارسنج سوق میدهد. در این زمینه، بازنماییهای متافیزیکی و انتقادی از ماهیت آثار هنری دیجیتال در چارچوب نظریهٔ پسامدرن و مطالعات رسانهای قابل ارزیابی است، بهویژه هنگامی که تأثیرات زیستمحیطی استخراج رمز ارزها و مصرف انرژی شبکه نیز در تحلیلهای پستساختارگرایانه لحاظ گردد.
توضیحی در باب استانداردهای فنی ارجه برای حفظ اصالت آثار هنری ” NFT”شده و بلاکچین معتبر در حال حاضر، بیان کنید؟
اکثر ““NFT””های معتبر هنری در حال حاضر بهتر است بر اساس استانداردهای “ERC-721” و “ERC-1155” بر روی بلاکچین اتریوم ایجاد شوند. استاندارد “ERC-721” برای توکنهای منحصربهفرد و آثار هنری یگانه یا دارایی با ازش بالا طراحی شده، در حالی که “ERC-1155” امکان ایجاد مجموعهای از توکنهای مشابه را فراهم میکند. این استانداردها قابلیتهایی چون اثبات مالکیت، قابلیت انتقال و تعامل با پلتفرمهای مختلف را فراهم میآورند. طبعا هزینه ی ضرب “Mint” کردن و هزینه ی “کس” شبکه یک ” NFT” در بلاکچین اتریوم بطور چشم گیری نسبت به دیگر بلاکچین ها نظیر”تزوس” مرتبط با مارکتپلیس “objkt” بیشتر است. این هزینه های رداختی در طول 24 ساعت شبانه روز متغییر هستند، گاهی ارزانترند و گاهی پرهزینه تر!
در جایی از شما ذکر شده که این بازار هنری هم دارای تکنیک ها و حقه هایی برای بازارگرمی غیرواقعی برای جلب نظر خریداران یا سرمایه گذاران ناآگاه می باشد، در این مورد حساس برای مخاطبان توضیح دهید ؟
بله، تکنیکهای فریبکارانه مارکتینگ در بازار “NFT” هم به عنوان یکی از نوآورانهترین بخشهای اقتصاد دیجیتال، که با رشد سریع خود، بستری مستعد برای توسعه تکنیکهای گوناگون مارکتینگ و دستکاری بازار شده است وجود دارد. این ساختار غیرمتمرکز و فاقد نظارت قانونی کامل، شرایطی را فراهم کرده که فضا برای انواع گستردهای از کلاهبرداریها و تقلبهای تکنیکال، مهندسی اجتماعی و روانشناختی باز می کند. شیوههای دستکاری بازار: تحقیقات نشان میدهد که بخش قابل توجهی از فعالیتهای معاملاتی در بازار ““NFT”” تحت تأثیر تکنیکهای فریبکارانه قرار دارد. مهمترین این تکنیکها عبارتند از: “Wash Trading” معاملههای ساختگی معاملههای ساختگی شامل خرید و فروش مکرر یک اثر ““NFT”” توسط همان فرد یا یک گروه برای ایجاد ظاهری از تقاضای بالا و افزایش مصنوعی قیمت آن با هدف فریب سرمایهگذاران ناآگاه است. مطالعات نشان میدهد که این نوع معاملهها تا 30 درصد از کل معاملهها در برخی پلتفرمها را تشکیل میدهد. هرچند بلاکچین امکان ردیابی معاملات را میدهد، اما فعالیتهای چند حسابی و تکنیکهای پنهانسازی مانع مؤثر شدن شناسایی این معاملات میشوند.”Pump and Dump” شامل افزایش مصنوعی قیمت یک اثر از طریق تبلیغات گمراهکننده و سپس فروش سریع آن در قیمت بالا است. این تکنیک اغلب با استفاده از شبکههای اجتماعی و اینفلوئنسرها انجام میشود تا توجه خریداران ناآگاه را جلب کند و فروش بیدردسر دارایی را در اوج قیمت فراهم سازد.”Rug Pull” یکی از مخربترین انواع کلاهبرداری است که در آن تیم توسعه پروژه پس از جذب سرمایههای قابل توجه از فروش اولیه توکنها یا ““NFT””های پروژه، ناگهان پروژه را رها و سرمایه جمعآوری شده را برداشت میکنند. علت اصلی این کلاهبرداریها فقدان نظارت و شفافیت کافی قراردادهای هوشمند ناامن و عدم تضمین فنی است. “Phishing” کلاهبرداران با ارسال پیامها یا لینکهای جعلی شبیه به پلتفرمهای معتبر ““NFT””، سعی در سرقت اطلاعات حساس و کیف پول مجازی (ولت) کاربران مانند کلیدهای خصوصی کیف پول دیجیتال دارند.”Front-running” در این روش، افراد یا گروههایی که به اطلاعات سفارشات کاربران دسترسی دارند، پیش از آنها معامله میکنند تا سود بیشتری کسب کنند.ایجاد ““NFT”” جعلی: فروش آثار دیجیتال جعلی یا جعل شده به جای آثار اصلی و اصیل، یکی از رایجترین انواع کلاهبرداری در بازار است.”Fake Scarcity” کمبود مصنوعی: این تکنیک شامل ایجاد محدودیتهای کاذب در عرضه ““NFT””ها برای تحریک تقاضا و افزایش مصنوعی قیمت آنها است.حملات چند هویتی “Sybil Attacks”: ایجاد و استفاده از چند حساب کاربری جعلی برای افزایش نادرست اعتبار و محبوبیت یک پروژه یا اثر در بازار.بازاریابی مبتنی بر ترس از دست دادن “FOMO Marketing” : ایجاد حس اضطرار در خریداران برای ورود سریع به بازار و خرید با قیمتهای بالا.در مورد مارکتپلیس های تخصصی هنری و ویژه گی کلیدی یک مارکت موفق، اطلاعاتی ارائه بدهید ؟اساسا یک مارکتپلیس موفق و قابل اطمینان باید دارای چند خصیصه ی مشخص باشند که عبارتند از: ارائه قراردادهای هوشمند برای تضمین مالکیت و حق نشر، امکان برنامهنویسی پیشرفته برای آثار مولد یا پویا، شفافیت کامل در ساختار کارمزد و حق امتیاز، سیاست پذیرش بر مبنای دعوتنامه یا کیوریشن برای حفظ اعتبار پلتفرم،محیط امکانساز برای برگزاری نمایشگاههای مجازی و ارائه ابزارهای نوین برای مدیریت و نمایش آثار.پلتفرمهای تخصصی و انحصاری برای آثار و هنرمندان تجسمی ““NFT”” در سالهای اخیر تحولات چشمگیری را تجربه کردهاند و برخی از پیشگامترین نمونهها، ساختارهایی چندلایه و متناسب با نیازهای دقیق حوزه هنری را ارائه دادهاند. در اینجا به چند نمونه از این پلتفرم ها می پردازم: Foundation.app پلتفرمی بر بستر اتریوم با سیستم دعوتمحور (invite-only) که کیفیت آثار را تضمین میکند. دعوتکنندگان باید حداقل یک فروش موفق داشته باشند. هنرمندان تازهوارد ملزم به تایید هویت از طریق شبکههای اجتماعی هستند. پلتفرم مزایدههای ۲۴ساعته با قیمت ذخیره، پشتیبانی از فرمتهای PNG/GIF/MP4 و استاندارد ERC-721 ارائه میدهد. امکانات شامل همکاری با Stripe برای خرید با کارت بانکی، کارمزد ۵٪ بازار، حق امتیاز ۱۰٪ در فروش ثانویه و تجربه کاربری بهینه در موبایل/دسکتاپ است. SuperRare گالری دیجیتال انحصاری بر بستر اتریوم که در نوامبر ۲۰۲۴ ایندکسر جدید و قابلیت “Blind Releases” اضافه کرد. با تمرکز بر کیفیت هنری، ۳٪ کارمزد از خریدار و ۱۵٪ کمیسیون در فروش اولیه (۸۵٪ سهم هنرمند) دریافت میکند. توکن حاکمیتی “RARE” برای مدیریت “Spaces” استفاده میشود. شرایط پذیرش شامل درخواست از طریق Google Form، ارائه نمونهکار باکیفیت، دعوت از هنرمندان فعال یا ارزیابی تیم کوریاتوری براساس نوآوری و اصالت است. Infinity NFT Art بازار هنری بر بستر اتریوم با تمرکز بر مقیاسپذیری و تجربه کاربری بهینه. از ایندکسر اختصاصی و “lazy minting” برای کاهش کارمزد گَس استفاده میکند. پشتیبانی از فرمتهای متنوع (PNG, GIF, MP4, GLTF)، مزایدههای استاندارد و Dutch auction، و استاندارد ERC-721 ارائه میدهد. ۹۰٪ سهم هنرمند از فروش اولیه و ۱۰٪ حق امتیاز تضمین شده است. شرایط پذیرش شامل درخواست رسمی، تایید هویت از شبکههای اجتماعی، دعوت از خالق فعال و ارزیابی تیم کیوریشن است. توکن حاکمیتی “INVY” برای مشارکت در مدیریت پلتفرم فراهم شده است.
چه هنرمندان ایرانی شاخصی در حوزه ی ” NFT آرت” شناخته شدهاند و آیا خودتان هم در این زمینه فعالیت داشته اید ؟در سالهای اخیر، علی ثابت بهعنوان یکی از چهرههای شاخص هنر دیجیتال ایران در فضای ““NFT”” شناخته شده است. وی نقاش و طراح استراتژیست ایرانی-آمریکایی ساکن آمریکا است که در حوزه ان اف تی (“NFT”) فعالیت دارد. او سابقه کاری در زمینه طراحی حرفه ای دارد و مدیر هنری آژانس تبلیغاتی “Foote, Cone & Belding (FBC)” بوده و همچنین برندینگ بیش از ۳۵۰ برند معروف جهانی مانند “BMW” و مرسدس بنز را طراحی کرده است. علی ثبت از سال ۲۰۱۸ وارد دنیای “NFT” شد و به یکی از پرفروشترین هنرمندان این حوزه تبدیل شده است.ویژگیهای آثار علی ثبت عبارتند از: تلفیق هنر معاصر با طراحی شخصیتهای زنده و جذاب و تلاش برای بیان احساساتی مانند اضطراب، عشق و قدردانی و همچنین تاکید بر تندرستی و بهبود که در مجموعه های اخیرش دیده میشود ، استفاده از تکنیک های مختلف نقاشی و طراحی دیجیتال.در کنار او، نعیمه پاکنیت نیز با رویکردی منحصربهفرد در بازآفرینی نگارگری ایرانی در قالب پیکسلآرت، جایگاه ویژهای در هنر “NFT” ایران یافته است. آثار او، از جمله «دریاچه پهپه» و «آرامش درون»، بازتابی از تلاش برای زندهنگهداشتن سنتهای تصویری ایرانی از طریق تکنیکهای دیجیتال هستند. پاکنیت، آثار خود را در پلتفرمهایی مانند “OpenSea” و “Foundation” به فروش رسانده و درآمد قابل توجه دلار کسب کرده است. آثار او اغلب با مضامین عرفانی، زنانه و نمادین همراهاند که در قالب” “NFT”” به تجربهای چندرسانهای تبدیل شدهاند.سومین هنرمند برجسته، پریسا خضایی است که با الهام از دورهی قاجار و تلفیق آن با عناصر مدرن، آثار نقاشی دیجیتال خود را خلق میکند. خضایی فارغالتحصیل رشتهی گرافیک از دانشگاه تهران است و در آثارش به بیان احساسات زنانه، رنجها و آرزوها پرداخته است. اثر «قلب» او با قیمت ۲.۵ اتریوم در پلتفرمهای “NFT” به فروش رسید و بهعنوان یکی از گرانقیمتترین آثار هنری ایرانی در این حوزه شناخته شد. آثار خضایی در پلتفرمهایی چون “Foundation”و”OpenSea” قابل مشاهدهاند و اغلب با تکنیک رنگ روغن روی بوم و متحرکسازی دیجیتال ارائه میشوند.عارف نیازی، در رشتهی ریاضی تحصیل کرده و کارشناس علوم تربیتی است. محوریت آثار نیازی بر شناخت خود و اطرافیان تمرکز دارد و برای نمایشِ احساساتِ کمتر به تصویر کشیده شده، دست به خلق شخصیتهای گوناگون میزند. وی کاراکترهایش را به واسطهی اشکال هندسی، ساده و مینیمالتر کرد. تکنیک آثار نیازی اغلب رنگ روغن روی بوم و در برخی آثار آبرنگ است. این هنرمند در حوزه ی ان اف تی آرت بیش از 300 اثر به فروش رسانده که برخی از آنها در قالب ادیشن بودهاند.در مورد تلاشها و کندوکاوهای شخصی در این زمینه باید اشاره کنم که تعدادی از آثار نقاشی دیجیتال در مجموعه ای با عنوان “پرنیان” در بستر پلتفرم”فاندیشن” ارائه داده ام که تجسمی است از پیوند عمیق میان اصالت هنر تایپوگرافی فارسی و امکانات بیکران تکنولوژی دیجیتال. در این مجموعه، حروف فارسی به عنوان عناصر بنیادی ساختاری، از قالبهای سنتی بیرون آمده و به فرمهای هندسی و گرافیکی پیچیده ای بدل شده اند که ساختار کلی آن، اقتباسی است از هندسه منسجم و ریتمیک کاشی کاری های سنتی ایرانی. ترکیب این فرمها با رنگهای برگرفته از نور فیلتر شده و پرتوی پنجره های رنگی معماری تاریخی ایران، فضایی زنده، درخشان و در عین حال شاعرانه می آفریند که از تلفیق حافظه تاریخی و نگرش معاصر حکایت دارد.
روندهای آینده بازار “NFT”را چگونه می شود پیش بینی کرد؟
بازار توکنهای غیرقابل معاوضه (NFT) در آستانه یک جهش بیسابقه قرار دارد؛ عواملی چون افزایش آگاهی عمومی، ارتقای زیرساختهای بلاکچینی و ورود گسترده سرمایهگذاران نهادی نقش محوری در این روند ایفا میکنند. پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۵ ارزش این بازار به حدود ۳۵ میلیارد دلار برسد و نرخ رشد سالیانهای معادل ۳۰.۴۱ درصد تجربه کند. در کنار رشد کمی، کیفیت نفوذ NFTها نیز دستخوش تحول شده و تمرکز از توکنهای صرفاً هنری و کلکسیونی به Utility NFTها در بخشهایی مانند گیمینگ، برندینگ، داراییهای واقعی و حتی آموزش تغییر مسیر داده است. برندهای بینالمللی نظیر نایکی و استارباکس با طراحی برنامههای وفاداری مبتنی بر NFT، تعامل کاربران را عمق بخشیدهاند و مشارکت سرمایهگذاران نهادی در خرید این داراییها نسبت به سال ۲۰۲۳ بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است.از منظر فنی، رشد استانداردهای بلاکچینی مانند ERC-7857 و بهرهگیری از شبکههای مقیاسپذیری نظیر سولانا و پالیگان، هزینه تأیید تراکنش را کاهش داده و تجربه کاربری را بهبود بخشیده است. ارتقای شبکههای اصلی بلاکچینی، از جمله گذار اتریوم به نسخه ۲، همراه با توسعه قراردادهای هوشمند پیشرفته و ابزارهای تحلیل دادهمحور، ساختار بازار NFT را از نظر پایداری و امنیت به مرحله بلوغ بلندمدت نزدیکتر میکند.همگرایی NFT با فناوریهای نوین مانند متاورس، واقعیت مجازی و هوش مصنوعی، عرصهای کاملاً جدید از مالکیت دیجیتال و اقتصاد مجازی پدید آورده است. در بستر متاورس، NFTها امکان انتقال و شخصیسازی داراییها میان جهانهای مجازی مختلف و تجربه مالکیتی اصیل و غیرقابل کپی را فراهم میکنند. بلیت رویدادهای متاورسی، توکنسازی املاک و آثار هنری فیزیکی یا حتی صدور مدارک تحصیلی دیجیتال تنها نمونههایی از کاربردهای بیشمار این داراییها هستند. هوش مصنوعی نیز باعث خلق نسل جدیدی از NFTهای پویا و تکاملپذیر شده که ارزش و کاربرد آنها را فراتر از داراییهای ایستا گسترش میدهد و مدلهای درآمدزایی کاملاً تازهای بر پایه تعامل خلاقانه کاربران میآفریند.در عرصه قانونگذاری و شفافیت، چارچوبهایی مانند MiCA در اروپا اعتماد عمومی و مشارکت سرمایهگذاران نهادی را تقویت کردهاند. سیاستهای الزامآور نمایش حقوق هر توکن، مقابله با جعل و «واش تریدینگ» و کاهش کارمزد تراکنشها سبب افزایش امنیت و کاهش ریسک برای کاربران شده است. این مجموعه تحولات قانونی و فنی، همراه با رشد بازار، چشماندازی را رقم میزند که در آن ترکیب خلاقیت هنری، نوآوری فنی و ساختار قانونی منسجم، فرصتهای بیسابقهای را برای هنرمندان، توسعهدهندگان و سرمایهگذاران در سراسر جهان گشوده است.در نهایت اشاره کنم که ” NFT “فرصتهای واقعی برای هنرمندان در عصر دیجیتال فراهم می کند و با نگاهی به آینده، انتظار میرود همگرایی با فناوریهایی چون “Metaverse”، هوش مصنوعی و واقعیت مجازی، آثار هنری جدید و ارزشمندی خلق شود که فراتر از مفهوم کنونی هنر دیجیتال باشد و صنایع مختلف را تحت تأثیر قرار دهد.
